وقتی قصه‌ای ذهن‌مان را تسخیر می‌کند، می‌تواند نگرش‌هایمان را تغییر دهد، باورهایمان را دگرگون کند یا منافع و دغدغه‌های خاصی برای ما بسازد. پیام قصه‌ها این است که آنچه امروز رخ می‌دهد قسمتی از قصه‌ای بزرگ‌تر است، ماجرایی در قصه‌ی جمعی ما، قصه‌ای که اهمیت تاریخی دارد.چون قصه را می‌شود با دیگران به اشتراک گذاشت، ممکن است همزمان در ذهن تعداد زیادی از آدم‌ها بنشیند و به این ترتیب، باورها و منافع افراد را همسو کند و یک کنش جمعی و اجتماعی بسازد.اما اگر این قصه بر مبنای واقعیت نباشد چه خواهد شد؟ اگر روایت غالب اجتماع حقیقی نباشد چه نتیجه ای خواهد داشت؟

در واقع همه این مسائل و حواشی را در چهارچوب و ادبیات «فرهنگ شهرت» و «فرهنگ هواداری» می‌توانیم ببینیم. امری که مختص به امروز و دیروز هم نیست، تاریخ فرهنگ شهرت و فرهنگ هواداری به شکل‌گیری اولین نهادهای مدرن رسانه‌ای بر می‌گردد، مثل شکل‌گیری سینما و ورزش حرفه‌ای. در ورزش حرفه‌ای اساساً مسأله ورزش کردن نیست، بلکه در واقع برون‌دادهایی است که به واسطه ورزش حرفه‌‌ای در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد.

بنابراین بهتر است بگوییم که ما چیزی به نام«ورزش حرفه‌ای» نداریم، در واقع بازیگران که به آن‌ها «بازیکن» می‌گویند در خدمت رسانه‌ها قرار می‌‌گیرند، بنابراین تفاوت چندانی میان یک ستاره سینما با یک ستاره فوتبال یا ستاره تنیس وجود ندارد، همه این‌ها در یک چهارچوب فرهنگ شهرت قرار می‌گیرند. شهرتی که می‌تواند درآمدزایی کند، می‌تواند به نهادهای مدرن سرمایه‌داری کمک کند که مصرف را افزایش دهند و در قبال این افزایش مصرف، ما افزایش سود و سازکاری سرمایه‌داری را خواهیم داشت.

پس ما با این پدیده‌ای هواداری رو به رو هستیم که بر اساس شهرت، چه در سینما، چه در ورزش فوتبال ایجاد شده است. همه این‌ها به همان سازوکارهای نظام سرمایه‌داری بر می‌گردد که می‌خواهد چرخه تولید و مصرف خودش را تداوم بخشد.

زیست‌بوم استارتاپ‌های فناوری متفاوت است خصوصاً استارتاپ‌هایی که در حوزه رسانه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف شکل گرفته است؛ یعنی ما با یک برنامه‌ریزی و چهارچوب مشخص، در خصوص این پلتفرم‌ها مواجه نیستیم. به همین دلیل هم نمی‌توانیم صورت‌بندی مشخصی را در همه جای جهان برای آنها در نظر بگیریم. عمده سرمایه‌گذاری در شرکت‌های استارتاپی در ایران نیز توسط مؤسسات، نهادها و شرکت‌های وابسته به حاکمیت صورت می‌گیرد و این اولین تفاوت اساسی‌ بین استارتاپ‌های فناوری و پلتفرم رسانه‌های اجتماعی در ایران با جهان است و مسأله اصلی نیز «اقتصاد سیاسی‌‌» است که حول این موضوع شکل می‌گیرد؛ یعنی ما با استارتاپ‌هایی مواجه هستیم که در ظاهر خود را خصوصی معرفی می‌کنند؛ اما به نحوی مثل بخش زیادی از اقتصاد کشور «خصولتی» هستند و می‌خواهند هم از امکان‌های بخش خصوصی استفاده کنند و هم از سرمایه‌گذاری‌های دولتی بهره خود را داشته ‌باشند. این یک تناقض جدی است که باید از منظر «اقتصاد سیاسی» به آن پرداخت.

سؤال مهم این است که چرا هالیوود می‌تواند تصویری از آینده جهان را ارائه دهد اما دیگری که غیرغربی است نمی‌تواند این کار را صورت دهد. در پاسخ به این مسئله باید این نکته را مطرح سازیم که دلیل این امر آن است که ما بعنوان افراد غیرغربی در جهانی که تجدد تصویری از آینده دارد، ذیل تاریخ تکنولوژیک غرب و تجدد محسوب می‌شویم. در کتاب «آسیا دربرابر غرب» داریوش شایگان ایده‌ای مطرح می‌شود که کلیدواژه اصلی آن نیهیلیسم است. وی بیان می‌کند که این نیهیلیسم باعث می‌شود که ما نسبت به غرب در موضع پایین‌تری قرار بگیریم و اساساً غرب با این تفکر، آینده را از دست جهان غیرغربی می‌گیرد. ازطرفی وقتی ما نیز خود را ذیل تاریخ تجدد غربی تعریف می‌کنیم، امکان بیان آینده را نخواهیم داشت؛ چرا که در آینده‌ای که جهان متجدد غربی مطرح می‎‌کند ادغام می‌شویم و آینده ما نیز توسط غرب تصویرگری می‌شود. وقتی تصویر هالیوود از آینده همان تصویر ما باشد، چرا باید آینده دیگری داشته باشیم.

مستند «معضل اجتماعی» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی «جف اورلوسکی یانگ»، با نمایش فرصت‌ها و محدودیت‌های‌ شبکه‌های اجتماعی در دنیای معاصر از زبان طراحان و متخصصان، فرصتی است برای انسان‌های عصر مدرن، تا درباره نوع تعاملشان با شبکه‌های اجتماعی بازاندیشی کنند.

تا پیش از رسانه‌های اجتماعی تصویرمحور، سلبریتی‌ها فقط همان ستارگان سینما و ورزش بودند؛ اما بعد از ظهور صنعت جدید ارتباطات و به ویژه «رسانه‌های اجتماعی تصویرمحور» مانند اینستاگرام اتفاق جدیدی افتاد و ما با انسان‌هایی مواجه شدیم که کارکرد رسانه دارند، بنابراین سلبریتی‌های جدید را می‌توان فقط یک شخص تلقی نکرد، بلکه آنها رسانه‌های جدیدی هستند که به واسطه آنها پیام منتقل می‌شود، شبیه رسانه‌های عامه پسند و نشریات زرد که قبلاً فقط مختص سرگرمی‌ بودند و در همه موارد مداخله نمی‌کردند. اما اینها کارکردهای جدیدی هم پیدا کرده‌اند و می‌توانند در موارد مختلف موثر باشند.

به گزارش روابط عمومی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، شانزدهمین نشست از سلسله گفت‌ و گوهای انتقادی در باب علوم انسانی «ارغنون خرد» با حضور دکتر مجید سلیمانی ساسانی و دکتر صدرا خسروی با عنوان «نگاه جامعه شناختی به جریان اینفلوئنسرها در فضای مجازی» یکشنبه ۹ بهمن ماه ۱۴۰۱ با اجرای دکتر ادبی در محل تالار ابونصرمحمد فارابی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم به‌صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

آن‌چه که از این کتاب دریافت می‌شود، می‌تواند در سیاستگذاری کلی اقتصاد دیجیتال در ایران مؤثر واقع شود. اقتصاد ایران خواه‌ناخواه جزیره‌ای مستقل از اقتصاد جهانی‌ست و ما نمی‌توانیم با دیگر اشکال اقتصاد، کمبودهای خود را جبران کنیم. از سوی دیگر تفکر معطوف به داخل در حوزه پلتفرم‌ها، ما را از داشتن مشتریانی خارج از مرزها محروم می‌کند و باعث می‌شود تا پلتفرم‌های مطرح ایرانی نتوانند فراتر از اقتصاد ایران حرکت کنند و این نقطه‌ای‌ست که احتمالاً می‌تواند به آن‌ها ضربه بزند. از این‌رو هرقدر خودمان را بیشتر به بازار ایران محدود کنیم، قطعاً بحران‌هایی که نویسنده این کتاب برای آمریکا ذکر می‌کند، گریبان‌گیر ما نیز خواهد شد؛ لذا کار پلتفرمی باید برون‌زا باشد و حداقل منطقه یا بخش‌هایی از جهان را درگیر خود کند.