گفتوگو با روزنامه «فرهیختگان» درباره کتاب «سرمایهداری پلتفرمی»: پلتفرمها در خدمت سرمایهداری هستند
من میخواهم نگاهی پسااستعماری به این مساله داشته باشم. نویسنده متعلق به جریان چپ است و من هم تا حد زیادی با او همراه نیستم ولی او خواهناخواه اشاره میکند که چگونه اقتصاد دیجیتال بهنفع سرمایهداری جهانی یعنی آمریکاست و از آنسو استعماری جدید رخ میدهد که بهواسطه انحصاری بودن این پلتفرمهاست. در فصل آخر میگوید که این پلتفرمها سعی میکنند محتواهای خود را انحصاریتر کنند یا با ادغامهای افقی و عمودی که در آنها صورت میگیرد، عملا میتوانند با کاربران کاری کنند که فقط از خدمات آنها استفاده کنند. مثلا اگر میخواهید از خدمتی استفاده کنید از طریق فیسبوکتان وارد شوید یا اگر از خدمت دیگری استفاده میکنید تعهدی را بپذیرید و موافقتنامهای را قبول کنید که اطلاعات خود را در اختیار پلتفرم قرار دادهاید و پلتفرم هم برای مقاصد تجاری میتواند از این اطلاعات استفاده کند. مرتبا با این اقدامات میبینیم که تنها چند شرکت محدود، تقریبا ۲۰ پلتفرم اول رسانههای اجتماعی جهان را در اختیار دارند. متا یا فیسبوک سابق، گوگل و… مهمترین پلتفرمها را در اختیار دارند. یعنی میبینیم دو پیامرسان اجتماعی عمده متعلق به فیسبوک یا متاست. دو پیامرسان هم متعلق به تنسنت چین است. در این بین چین توانسته با انحصاری که ایجاد کرده و کاربران بسیار زیادی که داشته است بخشی از این فناوری عظیم جدید باشد. در هر صورت آنچه برای کشورهایی چون ایران رخ میدهد، یک وضعیت پسااستعماری است. این وضعیت موجب میشود ما روزبهروز سهمی کمتر در اقتصاد دیجیتال جدید داشته باشیم. ما اساسا نیازمند وجود پلتفرمهای گسترده با کاربران و مخاطبان گسترده هستیم که ما از عهده آن برنمیآییم. دلایل میتواند فنی باشد یا دلایل استعماری و نهادهای بینالمللی پشت داستان باشند. همه اینها مطرح است ولی پلتفرم با تجمع کاربران معنی پیدا میکند. این چیزی است که ما در این سالها بهدنبال آن رفتیم و در بسیاری از حوزههای پلتفرمهای شبکههای اجتماعی نتوانستیم به آنها برسیم، یعنی در پیامرسانهای اجتماعی که بهعنوان خدمات عمومی تلقی میشوند هم موفق نشدیم. درحالیکه پیامرسانها، یک سطحی از شبکههای اجتماعی دستپایینتر هستند و دولتها به این بهانه که باید به همه خدمات عمومی ارائه بدهند، میتوان و البته باید پیامرسانهای داخلی را گسترش دهند، ولی این اتفاق نیفتاد. شبکه اجتماعی نیازمند ارتباطی گستردهتر در پهنه جهانی است و ارتباطات کاربران به صورتی است که بهجایی میروند که دیده شوند و دوستان و اطرافیانشان در آنجا باشند. من درجایی میتوانم تجارت کنم و زیست داشته باشم که انسانهای دیگر هم باشند. پلتفرمهای بزرگ میگویند که من کاربران بیشتر و انسانهای بیشتری را ذیل خودم جمع کردهام و شما اگر میخواهید ارتباط داشته باشید؛ باید پلتفرم من را مورداستفاده قرار بدهید، چون تجمع در آنجاست.